TOROBAKA-Δύο ανθρώπινα κορμιά. Το ένα, κύμα της ερήμου στην Ανατολή και τ’ άλλο, χτύπος του ήλιου σε ξερολιθιά της Μεσογείου. Ανάμεσά τους ήχοι από τα βάθη της κοινής μας μοίρας. Σκουπίζει ο ένας το δάκρυ του και το πετάει όσο μπορεί πιο μακριά. Κι όπου το δάκρυ πέφτει, φανερώνει τον άλλο, ως ανθό λωτού. Είχε φυτρώσει εκεί πολύ προτού σπαρθεί, λέει ο μύθος.
Ο Ισραέλ Γκαλβάν, [Israel Galvan], Ισπανός γεννημένος στη Σεβίλλη, μάγος του φλαμένκο, μιλάει μόνο τη γλώσσα της πατρίδας του κι ο Ακραμ Καν, [Αkram Khan], Αγγλος χορευτής με καταγωγή από το Μπαγκλαντές, γητευτής του ινδικού χορού Kathak -χίντι, από τη σανσκριτική kathakas που σημαίνει τους παλαιούς παραμυθάδες χορευτές- παρουσίασαν πριν από λίγους μήνες την κοινή τους δουλειά, στο «Τορομπάκα», στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. «Είμαστε και οι δύο άστεγοι ταξιδευτές, νομάδες ή Gitanos [τσιγγάνοι] και βρήκαμε στέγη», είπαν και συνέχισαν το ταξίδι τους, καθώς στη συνέχεια οι παραστάσεις τους ανέβηκαν σε θέατρα και φεστιβάλ στη Γαλλία, την Ισπανία, την Αγγλία, αυτή τη στιγμή εμφανίζονται στην Ινδία, ενώ θα ακολουθήσουν και εμφανίσεις στη Σιγκαπούρη και τη Ρωσία.
Στο καταφύγιο
«Ο μετανάστης μέσα μου, με τον χορό, βρήκε καταφύγιο στις καρδιές των ανθρώπων» εξομολογείται ο Ακραμ λίγο πριν τις παραστάσεις τους σε Καλκούτα, Μουμπάι και Δελχί. «Και μιλώ για τους Σύρους πρόσφυγες», συνεχίζει. «Γιατί όλοι κατά κάποιο τρόπο μετανάστες είμαστε, ταξιδιώτες που συνεχώς αναζητούμε τους δικούς μας ενδιάμεσους σταθμούς».
Οι χοροί Kathak και Φλαμένκο έχουν ρίζες κοινές στα βάθη των αιώνων. Οι Ρομά μετανάστευσαν, μέσω Περσίας, από την Ινδία στη Νότια Ισπανία κι έφεραν μαζί τους περσικές επιρροές παρόμοιες με αυτές που οι Μογγόλοι μετέφεραν ανατολικά, στη βόρεια Ινδία.
Δυο αντρικά κορμιά, λοιπόν. Ξέχωρα όμορφα και σμιλεμένα καθώς ορίζει ο πολιτισμός των τόπων τους. Δύο κόσμοι που κοινωνούν με λέξεις πάγκοινες, των σωμάτων τους. Δεν ξέρω τη λαλιά σου, μα είμαστε εδώ και το εδώ είναι το κορμί μας, χορεύουν.
Ο Ακραμ με την καμπύλη της θωπείας κι ο Ισραέλ με την ευθεία της σμίλης, αρχέγονα και δομικά στοιχεία της κινησιολογικής έκφρασης των πολιτισμών τους, συνδημιουργούν, χρησιμοποιώντας εξελιγμένους παραδοσιακούς κώδικες ως «έννοιες επαλλάσσουσες». Χτίζουν μαζί ένα κόσμο και καθείς φτιάχνει, με το δικό του τρόπο, την κοινή τους γλώσσα. Ανθρωποι διαφορετικοί, με άλλες μνήμες και πληγές, που θέλουν και είναι ίσοι. Παίρνει ο ένας το ίχνος το κάνει κίνηση, παίρνει ο άλλος την κίνηση την κάνει ήχο.
Η σπειροειδής σκηνική επικοινωνία τους δεν έχει επαναλήψεις, απλά τα σήματα που εκπέμπουν, ενίοτε, είναι μόνο για μυημένους. «Στον κόσμο αρέσει η δουλειά μας γιατί πάνω απ’ όλα είμαστε φίλοι» λένε κι ας είναι το χορευτικό τους, μέσα στον κύκλο του φωτός, σχεδόν μονομαχία.
Κι όταν ο Ακραν μιμείται τον βηματισμό του φίλου του και γονατιστός, σαν δούλος, ή σαν μαριονετίστας, με χέρια ποδεμένα με τα πεταλωμένα υποδήματα του Ισραέλ, χορεύει μόνος, τότε ο θεός της μουσικής τον ωθεί, εμπνέοντάς τον, έτσι ώστε να ξανάβρει τα δικά του μέσα, τους δικούς του τρόπους. Ο ένας με το πάθος της αρένας και ταύρου ποδοβολητό κι ο άλλος ξυπόλητος με το κυματιστό άκουσμα των ghungroo -αρμαθιές με κουδουνάκια που φορούν οι Ινδοί χορευτές στα πόδια – αλληλοεπηρεάζονται, ελίσσονται, εκφράζονται, προχωρούν.
Χτυπάν τις παλάμες και τα πέλματά τους ρυθμικά και κάθε επαφή χαράσσει στον αέρα ένα σημείο. Γιατί σημείο είναι το αποτέλεσμα της πρώτης συνάντησης του εργαλείου με την υλική επιφάνεια, λέει κάπου ο Καντίνσκι. Κι αυτών τα χέρια και τα πόδια είναι εργαλεία και γη μαζί, είναι και φτερά, που ανοίγουν κι αναδιπλώνονται στον ρυθμό της πατρίδας του άλλου. Ο ήχος του ίχνους σου είναι ο δρόμος μας, τραγουδούν τα σώματα των δύο χορευτών μαζί με τους μουσικούς, σε όλη τη παράσταση.
Εργο τέχνης και όχι προϊόν
Μια παράσταση που έχτισαν δύο χαρισματικοί δημιουργοί, υπερήφανοι για τους χορούς που υπηρετούν. Κι ας δεινοπάθησε κι ας λοιδορήθηκε κι ο ένας ο χορός και ο άλλος, λόγω του φολκλόρ και της άτεχνης αναπαραγωγής. Λαϊκοί καλλιτέχνες οι ίδιοι, κατέχουν τη βαθιά γνώση του χειρώνακτα δημιουργού: Το έργο τέχνης διαφέρει από το προϊόν γιατί το πρώτο έχει έμπνευση, ψυχή, ντουέντε στα ισπανικά. Αυτή τη μυστηριακή δύναμη που -όπως λέει ο Λόρκα- ανεβαίνει απ’ τις γυμνές πατούσες των ποδιών, πνεύμα της Γης και δεν επαναλαμβάνεται ποτέ, όπως τα σχήματα της θάλασσας δεν επαναλαμβάνονται ποτέ στη θύελλα.
«Μακάρι να μην τέλειωνε» μου είχε ψιθυρίσει ο διπλανός μου, όταν άναψαν τα φώτα, τότε στην παράσταση της Αθήνας, στη Στέγη. Δεν γνωριζόμασταν, συμφώνησα. Εψαχνα να θυμηθώ ονόματα χορευτών και χορογράφων που δουλεύουν με πάθος και υπερηφάνεια τους δικούς μας χορούς και προχωράνε σε δρόμους σύγχρονους, εξελίσσοντας δημιουργικά τους ήχους και τους κώδικές τους. Η λέξη μύθος στην ελληνική γλώσσα, την ισπανική και τη χίντι έχει την ίδια ρίζα ακουστικά, γράφεται όμως με διαφορετικούς χαρακτήρες. Τ.Χ
